#Արվեստ

Դեկտեմբերի 20-ին ու 21-ին Նիկոլաս Ջաարը առաջին անգամ Հայաստանում կկատարի իր «Pomegranates» ալբոմը, որ գրել է՝ ոգեշնչվելով Սերգեյ Փարաջանովի «Նռան գույնից»։ Ելույթներից առաջ երաժիշտը պատասխանել է ԵՐԵՎԱՆի հարցերին՝ ալբոմի ստեղծման, համերգի ու Փարաջանովի արվեստի հետ հարաբերությունների մասին։

Արդեն մի քանի օր է, ինչ հայոց համացանցը ցնցվում է Պարույր Սևակի նոր արձանի շուրջ ծավալվող աղմկոտ քննարկումներից։ Զանգակատուն համայնքի միջնակարգ դպրոցի բակում տեղադրված քանդակը, որ հեղինակել է փորձառու Լևոն Թոքմաջյանը (Սարյան, Կարաբալա, Ենգիբարով), նորից վեր հանեց անլուծելի հարցեր հանրային արվեստի գնահատականի ու վերահսկողության մասին։ Արվեստաբան Հասմիկ Բարխուդարյանը փորձում է հասկանալ, թե ինչպես եղավ, որ այսպես եղավ։

Նոյեմբերի 17–20-ը Երևանում տեղի ունեցավ Arm Wool Forum 2025-ը՝ մի նախաձեռնություն, որը կոչված է վերանայել Հայաստանի բրդյա արդյունաբերության դերը՝ ինչպես տնտեսության, այնպես էլ մշակույթի մեջ։ 

Վաղուց սպասված, բայց արդեն անիրական թվացող իրադարձություն․ Նիկոլաս Ջաարը առաջին անգամ Հայաստանում կկատարի իր «Pomegranates» ալբոմը, որ գրել է՝ ոգեշնչվելով Սերգեյ Փարաջանովի «Նռան գույնից»։ Ընդ որում, ոչ թե մեկ, այլ երկու անգամ՝ Urvakan Ayl երկօրյա միջոցառման շրջանակում։ Եվ դա կլինի ալբոմի առաջին կենդանի կատարումը երբևէ։ Պատմում ենք գլխավորը այդ երկու օրերի մասին։

2024-ի Ոսկե ծիրանի շրջանակում Հայֆիլմի ձայնագրման երկու ստուդիաներում Rambalkoshe ժամանակակից արվեստի թանգարանը ներկայացրեց «Նռան ձայնը» միջոցառումը, որի ընթացքում Տիգրան Մանսուրյանը պատմեց, թե ինչպես է ստեղծել «Նռան գույնի» ամբողջ ձայնը, իսկ երաժիշտներ Շահեն Խանդկարյանն ու Հովսեփ Աղջյանը ներկայացրեցին ֆիլմի երաժշտության իրենց վարիացիաները՝ Վահան Ստեփանյանի վիդեո շարքի ուղեկցությամբ։ Ներկայացնում ենք հատվածներ Տիգրան Մանսուրյանի ելույթից (զրույցը վարել է Ոսկե ծիրանի գեղարվեստական տնօրեն Կարեն Ավետիսյանը):

«ՀայԱրտ» մշակութային կենտրոնում բացվել է նկարչուհի Լիլիթ Հարությունյանի առաջին, ցավոք սրտի՝ հետմահու ցուցահանդեսը։ ԵՐԵՎԱՆն այցելել է միջոցառմանն ու շփվել Լիլիթի ընկերների ու մտերիմների հետ։

Ջերարդ Լ. Գաֆէսճեանի 100-ամյակի և ԵՐԵՎԱՆի՝ կատվաթողարկման կապակցությամբ ուսումնասիրում ենք մեծ ֆիլանտրոպի հավաքածուի ամենավառ նմուշները, որոնք լավագույնս արտահայտում են կոլեկցիոների նախասիրությունները, յուրահատուկ ճաշակը, գեղեցիկի ու իր ժամանակի զգացողությունը։ Իհարկե, սկսում ենք Բոտերոյի կատվից։

Երևանը միացավ Bring Your Own Beamer (BYOB)՝ «Բեր քո սեփական պրոյեկտորը» համաշխարհային նախագծին։ hosq մշակութային հիմնադրամը նախաձեռնությունը ներկայացրեց Գաբրիել Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնի տարածքում։

ՆՓԱԿ-ը «Սթրիթ Արտ Փառատոն 2025»-ի շրջանակում, համագործակցելով NLL-ի և Artistik Rezo -ի հետ, ներկայացնում է «Փարիզ-Երևան․ Սթրիթ Արտ» ցուցահանդեսը։ Ցուցահանդեսում ներկայացված են Փարիզի սթրիթ արտի պատմության 20 խորհրդանշական հեղինակների 25 բնօրինակ աշխատանքներ՝ ստեղծված արվեստանոցում, ինչպես նաև երեք հայ արվեստագետների կողմից տեղում արված աշխատանքներ։ ԵՐԵՎԱՆը շփվել է միջոցառման կազմակերպիչների հետ։

2010-ականներին The Deenjes-ը դեռ նոր թափ հավաքող YouTube—ում երկար ընդմիջումներով՝ հիմնականում դասականների պոեզիայի հիման վրա ստեղծված երգեր հրապարակող խորհրդավոր նախագիծ էր։ Այսօր՝ Դինջերը կենդանի լեգենդներ են, որոնք կենդանի համերգներ չեն տալիս, բայց որոնց հարգանքի տուրք մատուցելու համար հավաքվում են տասնյակ ալյ երաժիշտներ։ Մարիամ Ալոյանը փորձել է հասկանալ, թե ինչու են ինքն ու մյուս մարդիկ այդքան սիրում The Deenjes-ի բնավ ոչ դինջ երաժշտությունը։

Հունիսի 19-ին Նկարիչների միության ցուցասրահում մեկնարկեց բացառիկ նախագիծ, որը միավորում է Վան Գոգի և Գուստավ Կլիմտի ստեղծագործությունները նոր տեխնոլոգիաների լեզվով։ «Ճամփորդություն արվեստում» մուլտիմեդիա ցուցադրությունը կգործի մինչև օգոստոսի 19-ը։

Հուլիսի 13-ին Երևանում մեկնարկեց «Ոսկե Ծիրան» միջազգային կինոփառատոնը՝ այս տարի արդեն ձևավորված նոր ավանդույթով․ փառատոնը բացվեց ժամանակակից կարմիր գորգի երկրորդ հավաքածուով՝ AHA collective-ի նախաձեռնությամբ։

Լուսանկարիչ Բիայնա Մահարին վավերագրում է Ոսկե Ծիրան 2025-ի ամեն օրը` փառատոնում ներգրավված տարբեր դերակատարների տեսանկյուններից։ Օրինակ՝ փառատոնի լուսանկարիչ Արամ Ներսեսյանի։

Maison Marom հիմնադամի (Hosq) երեք տարբեր նախաձեռնությունները՝ մեկ ընդհանուր տեսլականի շրջանակում:

Ինչպե՞ս Մասիսը դարձավ հայ կերպարվեստի կարևորագույն բաղադրիչներից մեկը, իսկ «Արարատով նկարը»՝ մի ամբողջ ինքնուրույն ժանր՝ անցնելով Արտաշիսյան ժամանակաշրջանի մետաղադրամի ձևավորման տարրից մինչև վերնիսաժյան զանգվածային արտադրանք. բացատրում է արվեստաբան Հասմիկ Բարխուդարյանը։

Հայաստանի ազգային պատկերասրահում բացվում է «Շնչող էջեր» ժամանակավոր ցուցադրությունը՝ նվիրված 20-րդ դարի երկրորդ կեսի հայկական գրաֆիկայի առանցքային դեմքերից մեկի՝ նկարիչ Հենրիկ Մամյանի ծննդյան 90-ամյակին։

Հունիսի 14-ից հուլիսի 14-ը Հայաստանի ազգային պատկերասրահի մասնաճյուղ՝ Ջերմուկի պատկերասրահում տեղի կունենա ToC մշակութային կազմակերպության «Լռությունից հետո» բազմադիսցիպլինար ցուցահանդեսը՝ նվիրված Ջերմուկի Մշակութային պալատին։ Ցուցահանդեսը մաս է կազմում «Ճարտարապետություն․ ուրվական անցյալ և չբացահայտված ներկա» լայնածավալ ծրագրի, որի նպատակն է վերաիմաստավորել լքված ճարտարապետությունը որպես մշակութային հիշողության կենդանի շերտեր՝ այն վերածելով արվեստային կենդանի միջավայրի։

Ժամանակակից արվեստի ուղին Հայաստանում ստեղծագործական հուժկու թռիչքների ու հուսահատ վայրէջքների, վառ անհատականությունների ու բացառիկ ստեղծագործությունների պատմություն է, որը նույնիսկ այսօր կարող է բացել մեր աչքերն իրականության թանձր մշուշում։ Արվեստաբան Վիգեն Գալստյանի ակնարկը:

Կյանքից հեռացել է ժամանակակից հայ արվեստի ամենաինքնատիպ ներկայացուցիչներից մեկը՝ նկարիչ Արման Գրիգորյանը։ Ահա, թե ինչպես են նրան հիշում ծանոթներն ու ընկերները։

Նոյեմբերի 20-ին Մհեր Մկրտչյանի անվան արտիստական թատրոնում տեղի կունենա «Երկաթ ծամեմ» ներկայացումը, որը հիմնված է իրական փաստերի վրա և նվիրված է ամենակարևոր հայ կատարողներից մեկին՝ Էլվինա Մակարյանին։ Պիեսի հեղինակ ու նախագծի կազմակերպիչ Անահիտ Ղազարյանը պատմել է ԵՐԵՎԱՆին նախագծի մասին։

AHA collective-ը ներկայացնում է Հայաստանում առաջին պատմական ցուցադրությունը՝ նվիրված իրանահայ-միլանաբնակ Հերման Վահրամեանի գրաֆիկական աշխատանքներին, որը 20-րդ դարավերջի Եվրոպայի հայկական սփյուռքի առաջադեմ, բայց մինչ օրս լուսանցքներում մնացած մտավորականներից էր։

«ՀԲԸՄ Կատապուլտ» ստեղծարար ակսելերացիոն ծրագիրը նախագծվել է Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միության կողմից՝ Creative Armenia-ի հետ համագործակցությամբ։ Ծրագրի հիմնական նպատակն է Հայաստանում մշակութային և ստեղծարար արդյունաբերության էկոհամակարգի ձևավորման խթանումը, մասնագետների կարողությունների հզորացումը, զարգացնող ստեղծարար տնտեսությանն աջակցումը:

Ֆրանսիական Սենտ Էտիենի 13-րդ Միջազգային դիզայն բիենալեում Հայաստանը կներկայացնի AHA Collective-ը։ «Ռեսուրս(ներ)՝ կանխատեսելով վաղը» խորագրով միջոցառմանը տեղի կունենա «Ծալք ու ծավալ» ցուցադրությունը։

Մարտին դիզայներ Կառլա Դիանան և համադրող Յան Շվիերկովսկին այցելեցին Հայաստան՝ մասնակցելու hosq հարթակի կազմակերպած միջոցառումներին։

Մինչև մարտի 13-ը AHA Collective պատկերասրահում կարելի է տեսնել (ու գնել) Արմեն Տեր-Մկրտչյանի բացառիկ ռեզինոտիպային աշխատանքները։ ԵՐԵՎԱՆը պատմում է մեր ժամանակների ալքիմիկոսի մասին։

«Ինչո՞ւ ոչ մե՛ր կտավները մե՛ր թանգարաններում՝ մե՛ր քաղաքացիների համար». այսպես մտածեց «Սարեր» մշակութային հասարակական կազմակերպության նախագահ Էռնա Ռևազովան, երբ 2022 թվականին եվրոպական թանգարաններից մեկում տեսավ հայտնի կտավի շոշափելի տարբերակը՝ տիֆլոմեկնաբանության ուղեկցությամբ, որոնք թույլ են տալիս կույր և թույլ տեսողությամբ մարդկանց հաղորդակցվել արվեստի հետ: Շուտով ԿԳՄՍ նախարարության ֆինանսավորմամբ մեկնարկեց «Խոսող կտավներ» ներառական նախագիծը:

Ապրիլի 4-ից 6-ը Երևանում տեղի կունենա Études Lab #1 փորձարարական լաբորատորիան՝ ձայնային արվեստագետների, խորեոգրաֆների և վիզուալ արվեստագետների համար։ Երեք օրվա ընթացքում մասնակիցները կմշակեն աուդիո-վիզուալ պերֆորմանս, որը կուսումնասիրի հիշողություն թեման։ Պատմում ենք, թե ովքեր են կանգնած նախագծի հետևում և ինչ են առաջարկում։

Թումոյից ամեն տարի բազմաթիվ տաղանդավոր ու ստեղծագործ երիտասարդներ են մտնում Հայաստանի մշակութային ոլորտ, բայց էնտեղ արդեն վաղուց դասավանդող երաժիշտ, երգահան Արիկ Գրիգորյանի (The Bambir, TmbaTa) գործի արդյունքները երևի ամենատեսանելին են: Բոլորովին վերջերս երիտասարդ URU խումբը կարճամետրաժ ալբոմ թողարկեց, ու, արվեստաբան Արթուր Աթայանի կարծիքով, դրան արժի անդրադառնալ (և իհարկե, ունկնդրել):

2025 թվականի հունվարի 31-ին ու փետրվարի 1-ին Երևանի Սունդուկյանի անվան թատրոնում կկայանա նոբելյան մրցանակակիր Օլգա Տոկարչուկի վեպի վրա հիմնված՝ «Գութանդ վարիր մեռյալների ոսկորների վրայով» ներկայացման համաշխարհային պրեմիերան։ ԵՐԵՎԱՆն այցելել է ներկայացման բաց փորձը։

1959-ին բացվելուն պես Երվանդ Քոչարի «Սասունցի Դավիթը» դարձավ Երևանի խորհրդանիշներից մեկը: Հետագա տարիների ընթացքում այս արձանը սկսեց ուղեկցել երևանցիներին ամենատարբեր առիթներով ու ամենազանազան առարկաների վրայից: Այդպիսի ուշադրության քաղաքի դեռ ոչ մի արձան չէր արժանացել:

Ինչպիսին կարող էին լինել Երևանի ամենահայտնի արձանները։

Հասցրեք տեսնել աշխարհի լավագույն թատերական պաստառները՝ Գ․ Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնի ճեմասրահում մինչև դեկտեմբերի 15-ը։

Rambalkoshe ժամանակակից արվեստի թանգարանը՝ Գյոթե ինստիտուտի հետ գործակցությամբ, կազմակերպում է լեգենդար Յան Ելինեկի համերգը՝ Երևանի Հրաչյա Ղափլանյանի անվան դրամատիկական թատրոնում: Դեկտեմբերի 12-ին` ժամը 20:30-ին։

Ի՞նչն է դարձնում Փարաջանովի արվեստն այդքան հայկական ու միևնույն ժամանակ՝ այդքան աշխարհինը։ Ու ինչպե՞ս է ստացվում, որ նույնիսկ մեզ համար դեռևս մինչև վերջ չբացահայտված նրա ստեղծագործական լեզուն ոգեշնչում է աշխարհի տարբեր ծայրերում ապրող ու տարբեր աշխարհընկալման տեր արվեստագետների։ ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով արվեստաբան Հասմիկ Բարխուդարյանը փորձել է գտնել այս հարցերի պատասխանները՝ հայ և համաշխարհային նորաձևության մեջ փարաջանովյան ոգեշնչումների օրինակով։

2019 թվականին Ռոտերդամում, ապա նաև Երևանում տեղի ունեցավ «Կինոյի տաճար» ցուցահանդեսը, որի շրջանակում ներկայացվեցին «Նռան գույնի» (երբ այն դեռ կոչվում էր պարզապես «Սայաթ-Նովա») նկարահանումներից մնացած չօգտագործված կադրերը։ Որտե՞ղ հայտնաբերվեցին ժապավենները, ինչպես էր ընթանում դրանց վերականգնումը և ինչո՞ւ նախագիծը ներկայացվեց Ռոտերդամի Արմինիուս եկեղեցում. պատմում է լեհական Fixafilm ընկերության փոխնախագահ Լուկաշ Սերանկան, որը կինոգետ, համադրող Դենիել Բըրդի հետ համատեղ ղեկավարել է նյութերի վերականգնողական աշխատանքները։

Ինչպես համավարակի օրերին դրական ու թեթև քոնթենթ ստեղծելու նպատակով Evoca-ում հորինեցին հայկական համացանցի ամենահաջողված արշավներից մեկը, իսկ այս տարի վերադարձան շարքին, որպեսզի հարգանքի տուրք մատուցեն Սերգեյ Փարաջանովին։ Պատմում է Evoca-ի մարքեթինգի և PR-ի վարչության ղեկավար Լյուսի Սարուխանյանը։

Այնպես է ստացվել, որ այսօր տունն ավելի շատ միտք է շարժման մեջ, քան ֆիզիկական միավոր։ Homeing հետազոտական արվեստի նախագիծը ստեղծել է միջավայր, որտեղ տան այդ բոլորովին նոր հայեցակարգը հնարավոր է ուսումնասիրել և հասկանալ։

Ձայնագրություն, որը պետք է լսել ականջակալով՝ Երևանի վիզուալ և էմոցիոնալ աղմուկի ֆոնին։

Հունիսի 25-ին Երևանի կոնյակի գործարանի ARARAT թանգարանում բացվեց «Համարձակ Խնձորեսկ» գորգերի ժամանակավոր ցուցադրությունը, որի ընթացքում հայտնի դարձավ, որ Ոսկե Ծիրանի այս տարվա գորգը կլինի ոչ թե կարմիր, այլ յուրահատուկ։ Նոր ձևաչափի համար պատասխանատու են AHA Collective-ն ու Դավիթ Քոչունցը։

Ամսի 18-ից Երևանում մեկնարկել են «Հակավատի» մշակութային ՀԿ-ի՝ պատմասության հանրայցմանը նվիրված միջոցառումները։ Հունիսի 30-ին, ժամը 18։30-ին «Դը բիչ լաունջում» (Աշտարակի խճուղի, 7) տեղի կունենա եզրափակիչ՝ «1001 գիշերների» փորձառությունը։ Այդ օրը պատմասության ժանրը կներկայանա երեք ձևով՝ բանավոր պատմության, համերի և բույրերի ու երաժշտության միջոցով։ Միջոցառումը նպատակ ունի գովերգել մշակույթը, ժողովուրդների ակունքները, երաժշտությունն ու արվեստը, միավորել մարդկանց և խթանել միջմշակութային հաղորդակցությունը:

ՀԲԸՄ Կատապուլտ նախագիծը՝ The Main Design Store-ի հետ համատեղ 15 հայ ստեղծագործողների աշխատանքները ներկայացրեց Բրյուսելի Վիլա Էմպեն թանգարանում անցկացված Limited Edition Art Fair տոնավաճառում։

Անահիտ Ղազարյանը՝ «Ներբեռնում | Վերբեռնում | Սերբեռնում» դոկումենտալ ներկայացման ստեղծման, վիրտուալ ծանոթությունների մեջ խորանալու և նախագծի հետևանքների մասին։ Հաջորդ ներկայացումները կլինեն հունիսի 12-ին, 15-ին ու 16-ին։

Վենետիկի արվեստի միջազգային 60-րդ բիենալեում, որը մեկնարկել է ապրիլի 20-ին, Հայաստանի պաշտոնական տաղավարը ներկայացված է ֆրանսահայ արվեստագետ Նինա Խեմչյանի «Արձագանք» մուլտիմեդիա նախագծով: Իտալիայում բնակվող ու աշխատող արվեստի խորհրդատու Անի Սմբատին եղել է տաղավարի նախաբացմանն ու ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով պատմել իր տպավորությունների մասին։

«Արևորդի» փառատոնի ամենագունեղ միջոցառումներից մեկը կենդանիների դիմակահանդես-շքերթն է։ Մինչ այս տարվա մասնակիցները դեռ պատրաստում են իրենց զգեստները, առաջարկում ենք զմայլվել նախորդ տարիների լուսանկարներով։

Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտում ապրիլին բացվել է «Զրույցներ եղեգի հետ» ցուցադրությունը։ ԵՐԵՎԱՆը շփվել է ցուցադրության համադրող և «ԱՀԱ կոլեկտիվի» հիմնադիր Նայիրի Խաչատուրեանի հետ։ Ցուցադրությունը կգործի մինչև հուլիսի 5-ը։

Շառլ Ազնավուրի ծննդյան 100-ամյակին նվիրված հոբելյանական միջոցառումների շրջանակում, ապրիլի 26-ին, Two Arcs պատկերասրահում կբացվի քանդակագործ Մկրտիչ Մազմանյանի ինտերակտիվ ցուցահանդեսը, որտեղ ներկայացված կլինեն վարպետի՝ Ազնավուրին պատկերող դիմաքանդակները, կոմպոզիցիոն աշխատանքներն ու գծանկարները։ ԵՐԵՎԱՆն այցելել է քանդակագործի արվեստանոց՝ տեսնելու, թե ինչպես է նա պատրաստվում գալիք ցուցահանդեսին, զրուցել արվեստագետի ստեղծագործական ուղու և ազնավուրյան ոգեշնչումների մասին։

«Մշակույթների երկխոսություն» կազմակերպությունը վերջին երեք տարիներին իր յոթ աշխատակիցներով և հարյուրավոր համախոհներով մշակել է «Շվանիձոր․ Ժամանակակից արվեստի կենտրոն» բազմաշերտ ծրագիրը։ Կենտրոնը գործելու է ողջ տարին՝ ներգրավելով ամբողջ Սյունիքի մարզը, լուծելով ոչ միայն մշակութային, սոցիալական, այլ նաև ռազմավարական խնդիներ։ Իհարկե, ամենակարող մշակույթի միջոցով:

Մարտի 21-ին՝ անտառների միջազգային օրը, Հանրապետության հրապարակի մետրոյի կայարանի տարածքում բացվեց ԱՀԱ Կոլեկտիվի «Մենք ենք մեր անտառները» ազդագրերի բացօդյա ցուցահանդեսը։ Ցուցահանդեսի կազմակերպիչներ Նայիրի Խաչատուրեանը, Նվարդ Երկանյանն ու Անտրէ Գումուշճեանը պատմել են միջոցառման իրականացման, նպատակների ու մասնակիցների մասին։

Մարտի 22-ին ու 25-ին Երևանում կցուցադրվեն ռուս թատերական ռեժիսոր Ժենյա Բերկովիչի երկու ներկայացումները։

Երևանի ժամացույցի գործարանի անցյալի հետքերը՝ նույն գործարանի տարածքում բացված ցուցահանդեսում։

Հայաստանի պատմության թանգարանի երկրորդ հարկում մինչև 2024 թվականի սեպտեմբեր կցուցադրվի «Ձայներ հավաքական անցյալից» ցուցահանդեսը, որում ներկայացված են 19-րդ դարի հայկական գորգարվեստի նմուշներ՝ ամերիկահայ հավաքորդ, գործարար և բարերար Ջեյմս Թուֆենկյանի մասնավոր հավաքածուից։ ԵՐԵՎԱՆը զրուցել է ցուցահանդեսի համադրող Նայիրի Խաչատուրեանի հետ։

Շողակաթ Վարդանյանի «1489» վավերագրական ֆիլմի երկու մրցանակները՝ դոկումենտալ կինոյի ամենահեղինակավոր՝ IDFA կինոփառատոնում։

Ինչպիսին էր երևանյան սթրիթ արտը՝ նախորդ տասնամյակի սկզբում։

Ինչպես Արամ Խաչատրյանի 120-ամյակի շրջանակում ծնվեց Դալմա Գարդեն մոլի ու Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի բեղմնավոր համագործակցությունը։

Արվեստաբան Վիգեն Գալստյանը պատմում է քաղաքային խճանկարների մշակույթի մասին ու հուշում երևանյան հինգ հրաշալի նմուշ, որոնց այսօր դեռ կարելի է մոտենալ ու զննել սեփական աչքերով։

ԵՊՀ պրոֆեսոր, Օքսֆորդի համալսարանի ասպիրանտ, միգրացիոն հետազոտությունների մասնագետ, աշխարհարագետ Մարիա Գունկոն պատմում է այս Լոռու մարզի Թումանյան քաղաքի մասին, ինչպես նաև փորձում հասկանալ, թե ինչպես կարող են դրա ապաագայի վրա ազդել Թումանյանի պատմասության փառատոնը և նման այլ նախաձեռնություններ։

Tonelab համերգսրահ-ստուդիայում մեկնարկել է բարեգործական համերգների շարք, որի նպատակն է հասցեական օգնություն տրամադրել ծայրահեղ բարդ վիճակում հայտնված արցախյան ընտանիքների: Բացումն արեց Թմբաթա խումբը, ամսի 13-ի երեկոյան կնվագի FairWind-ը, ամսի 14-ին՝ Katil Band-ը։ Շարքի մասին զրուցել ենք Tonelab-ի բարեգործական նախաձեռնության անդամ, երաժիշտ Արթուր Աթայանի հետ։

Սեպտեմբերի 8-ից նոյեմբերի 8-ը «Ազնավուր» կենտրոնում չորրորդ անգամ կիրականացվի «Գեղարվեստական տպագրության Չորրորդ միջազգային բիենալե, Երևան 2023» լայնածավալ ծրագիրը։ ԵՐԵՎԱՆն ու բիենալեի կազմակերպիչ Սոնա Հարությունյանը պատմում են միջոցառման մասին։

Երևանի կոնյակի գործարանի ARARAT թանգարանում նոր ցուցադրություն է բացվել․ պատկերներ աշխարհի հայտնի էպոսների տեսարաններից, որոնք ստեղծվել են արհեստական բանականության միջոցով։ Ահա թե ինչու և ինչպես ծնվեց այս զարմանալի նախագիծը։

Մինչև այս ամսվա վերջ Գորիսում կարելի է այցելել «Կենսարար մուտքեր. բնակեցման հյուսվածքները Խնձորեսկից Տեղ ու Վերիշեն» հավաքական ցուցադրությունը։ Պատմում ենք, թե ինչու այն իսկապես չարժե բաց թողնել։

Հայ կինոյի 100-ամյակի շրջանակում «Ահա» կոլեկտիվն ու «ՄանԲան» տեսողական մշակույթի արխիվը համատեղ ուժերով փորձել են վերականգնել պատմական անարդարությունը՝ ազդագիր չունեցող հայկական 25 կինոնկարների համար ստեղծելով բոլորովին նոր պաստառներ։

«Խոսող կտավները» ներկայացրեց Սարյանի ստեղծագործությունները՝ տեսողության խնդիրներ ունեցող մարդկանց համար։

Հունիսի 16-ին՝ Ղուկաս Չուբարյանի 100-ամյա հոբելյանի օրը, Մանկական այգում տեղադրվել է քանդակագրոծի «Սուրբ լինի անունը Քո» քանդակը։

Երևանն ու Գյումրին՝ ռելոկանտ նկարչուհի Աննա Չերկաշևայի նկարներում:

Մայիսի 4-ին Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոնի «Ցուցասրահ Մեկում» և «Արծիվ» սրահում կայացավ «Սերգեյ Նավասարդյան․ Լվացք» ցուցադրության հանդիսավոր բացումը։ Ցուցադրությունը կտևի մինչև հուլիսի 9-ը։

Խոսքի և երաժշտության սինթեզն իր յուրահատուկ դրսևորումներն ունի կոմպոզիտորական արվեստում, և հենց այս հիմքով 2022 թվականի հոկտեմբերի 15-ին մեկնարկեց «Մանսուրյան միջազգային մրցույթը»։ Մրցույթի այս և հետագա փուլերի մասին զրուցեցի Մանսուրյանի անվան կոմպոզիտորների միջազգային մրցույթի նախագծի պատասխանատու Սոնա Վերդյանի հետ:

Մարտի 31-ին ՀայԱրտ մշակութային կենտրոնում բացվեց Կատապուլտ տաղավարը։ ԵՐԵՎԱՆը պատմում է, թե ինչու չարժե բաց թողնել ժամանակակից արվեստի այս ցուցահանդեսը։

ԱրտԿվարտալում (Պուշկինի 4) բացվել է արվեստագետ Միխայիլ Ծատուրյանի (Միշա Լիբերտի) նոր սթրիթ-արտը՝ «Վարդագույն քաղաք» մուրալը։ Հեղինակը ԵՐԵՎԱՆին պատմել է իր նոր աշխատանքի, ծանր ժամանակներում հանդիսատեսին չծանրաբեռնելու և արվեստում իր ճանապարհի մասին։

Տիգրան Համալբաշյանի աշխատանքները կցուցադրվեն Հայաստանի Նկարիչների միության շենքի 2-րդ հարկում, մարտի 7-ից 9-ը։

Ծանրագույն կորուստներից հետո չպարտված ու չընկճված արցախցուն միշտ ուժ է տալիս «Մենք ենք մեր սարերը» կոթողը, որը հաստատակամ ու ամուր կանգնած է մայր հողի վրա: Քանդակագործ Սարգիս Բաղդասարյանի որդին՝ հոր մասնագիտական ձիրքն ունեցող Աշոտ Բաղդասարյանը, պատմել է իր հուշերն ու կոթողի մասին մանրամասներ ներկայացրել:

Լուսանկարիչ Վահան Ստեփանյանը սկսել է հրապարակել հին լուսանկարների իր անձնական հավաքածուի նմուշները, որոնք հավաքում է արդեն քսան տարի։ ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով Վահանը բացատրել է, թե որտեղից է պեղում Փast-ի ֆոտոները, ինչ բացառիկ նմուշներ ունի և ինչու է կարևոր հիշել անցյալի մասին։

Ռուս-ուկրաինական պատերազմի սկսվելուց հետո ռուս նկարիչ, դիզայներ Ստաս Ժիցկին Երևան տեղափոխված ռելոկանտների թվում էր։ Ի թիվս այլոց, Ժիցկին սիրում է ճեպանկարների միջոցով արտահայտել իր տեսած ոչ տոնական Երևանը, որտեղից մոտ ժամանակներս չի պատրաստվում հեռանալ։ ԵՐԵՎԱՆը նկարչի հետ զրուցել է այստեղ գալու, աղբի դեմ պայքարելու և հայերեն սովորելու մասին։

Մի քանի օր առաջ ճարտարապետ Վրույր Քոչարյանի ֆեյսբուքյան էջում հրապարակվեց ռուսաստանցի արվեստագետ Միխայիլ Ծատուրյանի (Միշա Լիբերտի) նախագիծը․ հսկայական փչովի կոկորդիլոսը (ժամանակավոր) Հանրապետության հրապարակի կենտրոնում։ Նախագծի հեղինակը ԵՐԵՎԱՆին պատմել է, թե ինչպես ծնվեց այդ գաղափարը։

Բոլոր NFT հավաքողներն այժմ կարող են ձեռք բերել Սերգեյի Փարաջանովի «Վարիացիա խեցիներով Պինտուրիկյոյի և Ռաֆայելի մոտիվներով» աշխատանքը։ ԵՐԵՎԱՆը պատմում է նախագծի մասին։

Լեգենդար հայկական ARARAT կոնյակները և ARARAT թանգարանը ներկայացնում են Արտավազդ Փելեշյանի «Բնություն» ֆիլմի հատուկ ցուցադրությունը։

Սեպտեմբերին Երևանում ցուցադրվեց նկարչուհի Կարիշոկ Դուլյանի նոր մեծ՝ Make Love, Not War կտավը։ ԵՐԵՎԱՆը հանդիպել է նախկին ճարտարապետի հետ ու զրուցել իր աշխատանքներում այդքան հաճախ հանդիպող քաղաքային ու երևանյան սյուժեների, ինչպես նաև սիրո կարևորության մասին։

1967-ին բացված «Գարուն» ամսագրի համար ժամանակին աշխատել են ամենահայտնի ու ստեղծարար դիզայներները, գեղարվեստական ձևավորողներն ու լրագրողները: «Գարունը» բացառիկ էր ոչ միայն բովանդակությամբ, առանձին կարևորություն ունեին ամսագրի շապիկները: Վիզուալ միջոցներով ասելիքը տեղ հասցնելու մասին ԵՐԵՎԱՆը զրուցել է «Գարունի» նախկին գեղարվեստական ղեկավար Գրիգոր Խաչատրյանի և նկարիչ Արտակ Բաղդասարյանի հետ:

Հայ գեղարվեստական լուսանկարչության նշանավոր ներկայացուցիչ Գագիկ Հարությունյանի «Ակնթարթի ներսը» 2-րդ հետահայաց ցուցահանդեսը Հայաստանի պատմության թանգարանում։

Ինչպես ուկրաինացի նկարիչ և կինոռեժիսոր Ալեքսանդր Շվեցովը որոշեցի երևանյան մի քանի պատեր զարդարել նոր մուրալներով։ Պատմում է հեղինակը։

Նկարչուհի Լիլիթ Մանարյանի ճեպանկարների շարքը՝ Կոնդից։

Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոնում դեռ կարելի է տեսնել «Առկախված այգի. Դադիվանք և անդին» ցուցահանդեսը։ ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով կինոհամադրող Սոնա Կարապողոսյանը պատմում է, թե ինչ կարելի է տեսնել երեք մասի բաժանված ցուցադրությունում։

Հայաստանի պատմության թանգարանի կամարներին փակցված պաստառներից մեկը ազդարարում է հոլանդացի անվանի փորագրանկարիչ, վիմագրագետ և Տպագրության երրորդ միջազգային բիենալեի առաջին մրցանակակիր Հերման Նուրդերմերի երևանյան անհատական ցուցահանդեսի սկիզբը (կշարունակվի մինչև սեպտեմբերի 14-ը, ի դեպ)։

Հայաստանի ազգային պատկերասրահում արդեն մոտ երկու ամիս ցուցադրվում է քանդակագործ Արա Հարությունյանի հեղինակած լեգենդար Բանվորի արձանը։ Ավելի ճիշտ, այն, ինչ մնացել է արձանից։ ԵՐԵՎԱՆ-ն այցելել է պատկերասրահ ու պարզել, թե ինչպես եղավ, որ մոնումենտալ քանդակը շենք մտավ։

Հուլիսի 10-ից մեկնարկել է հայաստանյան ամենամեծ միջազգային կինոտոնը՝ 19-րդ «Ոսկե ծիրան»-ը։ Կինոքննադատ և լրագրող Դիանա Մարտիրոսյանը շատ կարճ ռեվյուների ձևաչափով առանձնացրել է իր կարծիքով այս տարվա ծիրանյան must watch-երը (առայժմ կենտրոնանալով միայն նորույթների վրա)։

ԵՐԵՎԱՆը պատմում է ռեժիսորներ Վահագն Խաչատրյանի և Արեն Մալաքյանի «5 երազողները և ձին» ֆիլմի ստեղծման և վավերագրական ֆիլմեր նկարելու նրբությունների մասին։ Ֆիլմն ընդգրկված է Ոսկե ծիրան 2022-ի «Տարածաշրջանային համայնապատկեր» ծրագրում։

Հունիսին Երևանում տեղի ունեցավ «Մեկ կադր» կարճամետրաժ ֆիլմերի 20-րդ միջազգային փառատոնը։ Նախապատրաստական աշխատանքները համընկան մեծ թվով ռուսաստանցիների, այդ թվում՝ բազմաթիվ կինոգործիչների Հայաստան ժամանելու հետ։ Արդյունքում փառատոնն ունեցավ երկու ինքնաբուխ հատուկ ծրագիր։ Կինոլրագրող Յուրի Միխայլինը մասնակցել է այդ ծրագրերի համակարգմանը, իսկ փառատոնից հետո ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով վերլուծել է տեսածը։

Հունիսի 24-ից հուլիսի 2-ը SUMMEET ժամանակակից պարի միջազգային փառատոնը վերադառնում է նոր, հետաքրքիր ծրագրով։ ԵՐԵՎԱՆը պատմում է, թե ինչ է սպասվում։

Ժամանակավորապես Երևան տեղափոխված ռուսաստանցի նկարչուհի Պոլինա Կալաշնիկովան մարտին կազմակերպեց «Նկարազարդման նախաճաշ» հավաք-միջոցառումների շարքը։ Բոլոր ցանկացողները ամեն շաբաթ հավաքվում էին Պոլինայի ընտրած մի որևէ սրճարանում, նախաճաշում, շփվում ու նկարում՝ սրճարանը, աշխատողներին, այցելուներին։ Հավաքվեց մի ամբողջ երևանյան նախաճաշային շարք։

Վերջին հնարավորությունը տեսնելու Թերեզա Միրզոյանի աշխատանքները Գաֆէսճեան արվեստի կենտրոնում։ ԵՐԵՎԱՆն այցելել է ԳԱԿ ու պարզել, թե ինչով է ցուցադրությունը կարևոր։

Ոսկե Ծիրան կինոփառատոնի գեղարվեստական տնօրեն Կարեն Ավետիսյանը ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով պատմում է այս տարվա Կաննի կինոփառատոնի հաղթող ֆիլմի մասին։

Armenia Art Fair արվեստի տոնավաճառը 2018 թվականին հիմնադրել են Նինա Ֆըսթըգճեանը և Զառա Ուզունյան-Հելպինը: ԵՐԵՎԱՆ-ը զրուցել է հիմնադիրների հետ ու պարզել տոնավաճառի հիմնադրման մանրամասներն ու առանձնահատկությունները։

Այս տարի մայիսի 28-30-ը տեղի կունենա Երևանի թերևս արվեստի ամենամասշտաբային միջոցառումը՝ Armenia Art Fair 2022-ը։ ԵՐԵՎԱՆ-ը բացահայտել է բոլոր մանրամասներն ու ներկայացնում է տոնավաճառի ամենահատկանշական միջոցառումները, որոնք հաստատ չարժե բաց թողնել։

Հունիսի 2-ից 5-ը Երևանում կբեմադրվեն հայաստանյան և ռուսաստանյան անկախ արվեստագետների ներկայացումները

Գարնան վերջին շաբաթ-կիրակին Rambalkoshe ժամանակակից արվեստի թանգարանում Ռոբերտ Սահակյանցի գրաֆիկաների և անիմացիաների երկօրյա ցուցադրություն է լինելու։ ԵՐԵՎԱՆը պատմում է, թե ինչ է սպասվում։ 

Մինչ պատերազմը շարունակում է խնամքով ուղղել տենդավառ աշխարհի ճակատին դրած արնաթաթախ սրբիչը, Կաննի միջազգային կինոփառատոնը 75-րդ անգամ թափ է տալիս կինոարվեստի վառվող ջերմաչափը Լազուրե ափին։ Կարեն Ավետիսյանի անդրադարձը աշխարհի համար մեկ կինոփառատոնի առաջին օրերի մասին։

Վերակենդանացող արվեստը Երևանի թանգարաններում:

Ինչպես էլեկտրոնային երաժիշտներ Զաք Ասդուրյանը Լոս Անջելեսից ու Անաիս Գյուլբուդաղյանը Երևանից միավորեցին ուժերն ու սկսեցին պեղել ձայնագրված, բայց գրեթե կորսված ու մոռացված հայկական երաժշտությունը։ ԵՐԵՎԱՆը խնդրել է նրանց ավելի մանրամասն պատմել նախագծի մասին։

Ովքե՞ր են համադրողները, ի՞նչ է ենթադրում այդ մասնագիտությունը և արդյոք արվեստի տոնավաճառներին անհրաժեշտ է համադրողի աշխատանքը․ այս և այլ հարցեր պարզաբանում են ԵՐԵՎԱՆը, Armenia Art Fair-ն ու համադրող Եվա Խաչատրյանը

Ինչպես ֆրանսիացի լուսանկարիչը ճամփորդելով հասավ Երևան, լուսանկարեց տեղացիներին ու խոստացավ նորից վերադառնալ։

Հեռախոսային կայանի նախկին շենքը (նույն ինքը՝ ԱՏՍ-ը) վերադառնում է մեր իրականություն․ ապրիլի 10-ին շենքի չորրորդ հարկում տեղի կունենա ALLO ցուցահանդեսը։ Միջոցառման հեղինակները պատմել են մեկօրյա ցուցադրության և շենքի ապագային մասին։ ☎️ 📷

Ովքե՞ր են արվեստ ձեռք բերում, ինչպե՞ս են ձևավորվում անհատական հավաքածուները և ի՞նչը կարող է օգնել կողմնորոշվել արվեստի բազմազան աշխարհում․ այս և այլ հարցերը պարզաբանում են ԵՐԵՎԱՆը, Armenia Art Fair-ն ու քաղաքի ամենահայտնի մասնավոր պատկերասրահներից մեկի՝ «Արամեի» տնօրեն Արամ Սարգսյանը։

Ժամանակակից արվեստի ընկալման խնդիրն առկա է դրա ծագումից ի վեր։ Այն ինչպես բուռն ընդունվում, այնպես էլ քննադատության է արժանանում։ Բայց ի վերջո ինչպե՞ս հարաբերվել ժամանակակից արվեստին, եթե արվեստի գիտակ չես ու Այվազովսկուց այս կողմ ուրիշ արվեստագետ չգիտես, եթե ժամանակակից արվեստի ցուցասրահներից դուրս ես գալիս «էս իբր ի՞նչ էր» հարցով ու այլևս երբեք չվերադառնալու վճռականությամբ։ Փորձենք հասկանալ։

ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով Syndicats ստուդիան նկարել է կոմիքս՝ անիմատորների ծանր առօրյայի մասին։

ԵՐԵՎԱՆը զրուցել է «Երեք օր» կինոնկարի համահեղինակ, ռեժիսոր Դավիթ Ներկարարյանի հետ՝ Օսիպ Մանդելշտամի գրքի հետքերով կարճամետրաժ ֆիլմ նկարահանելու գաղափարի, յուրահատկությունների ու կարևորության մասին

Կամո Նիգարյանի պայթյունավտանգ պաստառների շարքը Հայաստանի ազգային պատկերասրահում

Տարվա սկզբին հայոց համացանցը ցնցվեց հերթական նոստալգիկ ռումբից․ սոցցանցերում ակտիվորեն տարածվեց ու ջերմորեն սիրվեց «Երաժշտության գույնը» 15 րոպեանոց կիսասիրողական ֆիլմը՝ նկարահանված 1978 թվականին Երևանի փողոցներում։ Մենք հանդիպեցինք ֆիլմի հեղինակ՝ Արտաշես Հովհաննիսյանի հետ։

Ինչպես Դավիթ Բեջանյանի հանրահայտ արձանն իր նախնական տեսքը ստացավ։

«Տպագրությունը էական է» ցուցահանդեսի բացման կապակցությամբ՝ տպագրության ընձեռած հնարավորությունների ու կարևորության մասին ԵՐԵՎԱնը զրուցել է VisualGapGallery-ի և VisualGap-silkscreen priting studio մետաքսագրության արվեստանոցի հիմնադիր Մերի Մունի հետ։

Պատերազմի ու դրա վավերացման, կյանքի կոնտրաստների ու արվեստ-չարվեստ-ի շուրջ նոր դիսկուրսներ ծավալելու հնարավորություն է Էդիկ Պողոսյանի անհատական ցուցահանդեսը։ ԵՐԵՎԱՆը զրուցել է հեղինակի, ինչպես նաև ցուցահանդեսի համադրող Արա Հայթայանի հետ։

Մեկնարկել է Creative Armenia-ի՝ Եվրոպական միության և GIZ-ի ԵՄ-ն բիզնեսի համար նախաձեռնության «Նորարարական տուրիզմի և տեխնոլոգիաների զարգացում Հայաստանի համար» ծրագրի հետ համատեղ իրականացվող Artbox տեղծարար ինկուբատորը։

Նկարիչ Սերգեյ Նարազյանը ֆեյսբուքյան էջում կիսվել է իր «Երևանի երազները» էքսպրեսիվ գրաֆիկական շարքով։

Իտալացի նկարիչ Պաոլո Կոսսիի նկարազարդ հուշերը Երևանից։

Կարևորագույն դիզայներների ու ստուդիաների աշխատանքները՝ մի վայրում։

Մատենանիշը, որի վրա անպայման նշվում է գրքի տիրոջ անունը, երբեմն՝ ընտանեկան զինանշանով կամ որևէ այլ ձևավորմամբ, կնքվում է գրքի ձախ ֆորզացի վրա: