#Փարաջանով100

Դեկտեմբերի 20-ին ու 21-ին Նիկոլաս Ջաարը առաջին անգամ Հայաստանում կկատարի իր «Pomegranates» ալբոմը, որ գրել է՝ ոգեշնչվելով Սերգեյ Փարաջանովի «Նռան գույնից»։ Ելույթներից առաջ երաժիշտը պատասխանել է ԵՐԵՎԱՆի հարցերին՝ ալբոմի ստեղծման, համերգի ու Փարաջանովի արվեստի հետ հարաբերությունների մասին։

Վաղուց սպասված, բայց արդեն անիրական թվացող իրադարձություն․ Նիկոլաս Ջաարը առաջին անգամ Հայաստանում կկատարի իր «Pomegranates» ալբոմը, որ գրել է՝ ոգեշնչվելով Սերգեյ Փարաջանովի «Նռան գույնից»։ Ընդ որում, ոչ թե մեկ, այլ երկու անգամ՝ Urvakan Ayl երկօրյա միջոցառման շրջանակում։ Եվ դա կլինի ալբոմի առաջին կենդանի կատարումը երբևէ։ Պատմում ենք գլխավորը այդ երկու օրերի մասին։

2024-ի Ոսկե ծիրանի շրջանակում Հայֆիլմի ձայնագրման երկու ստուդիաներում Rambalkoshe ժամանակակից արվեստի թանգարանը ներկայացրեց «Նռան ձայնը» միջոցառումը, որի ընթացքում Տիգրան Մանսուրյանը պատմեց, թե ինչպես է ստեղծել «Նռան գույնի» ամբողջ ձայնը, իսկ երաժիշտներ Շահեն Խանդկարյանն ու Հովսեփ Աղջյանը ներկայացրեցին ֆիլմի երաժշտության իրենց վարիացիաները՝ Վահան Ստեփանյանի վիդեո շարքի ուղեկցությամբ։ Ներկայացնում ենք հատվածներ Տիգրան Մանսուրյանի ելույթից (զրույցը վարել է Ոսկե ծիրանի գեղարվեստական տնօրեն Կարեն Ավետիսյանը):

Ի՞նչն է դարձնում Փարաջանովի արվեստն այդքան հայկական ու միևնույն ժամանակ՝ այդքան աշխարհինը։ Ու ինչպե՞ս է ստացվում, որ նույնիսկ մեզ համար դեռևս մինչև վերջ չբացահայտված նրա ստեղծագործական լեզուն ոգեշնչում է աշխարհի տարբեր ծայրերում ապրող ու տարբեր աշխարհընկալման տեր արվեստագետների։ ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով արվեստաբան Հասմիկ Բարխուդարյանը փորձել է գտնել այս հարցերի պատասխանները՝ հայ և համաշխարհային նորաձևության մեջ փարաջանովյան ոգեշնչումների օրինակով։

Առաջին անգամ Փարաջանովի կյանքը կդառնա անիմացիոն ֆիլմի հիմք. 15 րոպեանոց «Տուն-տունիկ» անիմադոկի հիմքում Փարաջանովի թբիլիսցի ընկեր, լուսանկարիչ Յուրի Մեչիտովի հուշերն են։ ԵՐԵՎԱՆի խնդրանքով ռեժիսոր-անիմատոր Ալեքսեյ Երմոլաևը պատմել է, թե ինչպես ծագեց ֆիլմի գաղափարը, ինչու է այն կառուցված Փարաջանովի տան գաղափարի շուրջ և ինչպես ընտրվեց ֆիլմի կոլաժային տեխնիկան։

2019 թվականին Ռոտերդամում, ապա նաև Երևանում տեղի ունեցավ «Կինոյի տաճար» ցուցահանդեսը, որի շրջանակում ներկայացվեցին «Նռան գույնի» (երբ այն դեռ կոչվում էր պարզապես «Սայաթ-Նովա») նկարահանումներից մնացած չօգտագործված կադրերը։ Որտե՞ղ հայտնաբերվեցին ժապավենները, ինչպես էր ընթանում դրանց վերականգնումը և ինչո՞ւ նախագիծը ներկայացվեց Ռոտերդամի Արմինիուս եկեղեցում. պատմում է լեհական Fixafilm ընկերության փոխնախագահ Լուկաշ Սերանկան, որը կինոգետ, համադրող Դենիել Բըրդի հետ համատեղ ղեկավարել է նյութերի վերականգնողական աշխատանքները։

Սերգեյ Փարաջանովի տուն-թանգարանը պիտի դառնար մեծ արվեստագետի կացարանը, բայց նա կյանքից հեռացավ մինչև շինարարության ավարտը։ Այդուհանդերձ, այսօր սա Հայաստանի ամենահայտնի ու այցելվող թանգարաններից մեկն է։ Տնօրեն Անահիտ Միքայելյանը ԵՐԵՎԱՆին պատմել է թանգարանի ստեղծման պատմության ու մարդկանց՝ փարաջանովյան արվեստի բանալին տալու առաքելության մասին։

«Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնը և Rambalkoshe ժամանակակից արվեստի թանգարանը ներկայացնում են «Աշուղ Ղարիբ․ կորսված ետնաբեմ» ցուցահանդեսը: Հավաքված լուսանկարները մի քանի տարի առաջ գտնվել են Սանկտ Պետերբուրգի փողոցային աղբամաններից մեկում ու հիմա առաջին անգամ ցուցադրվում են հանրությանը։

Արձակագիր Գևորգ Տեր-Գաբրիելյանը պատմում է Փարաջանովի՝ նախապատրաստվող, բայց այդպես էլ չկայացած «Էջմիածնի գանձերը» ֆիլմի ոդիսականի մասին։ 1980-ականներին նրա հայրը՝ Ալեքսանդր Տեր-Գաբրիելյանը, Պետական (այժմ՝ Ազգային) պատկերասրահի տնօրենն էր և ակտիվ աջակցում էր նախագծին։ Ֆիլմի փակվելուց հետո Տեր-Գաբրիելյանների մոտ մնացին Փարաջանովի պատրաստած թեմատիկ կոլաժների լուսանկարները։

Փարաջանովի կինոյի հետ առաջին անգամ առնչվելիս տպավորվում է կադրերի չափազանց պատկերայնությունն ու սյուժետային հստակ գծի բացակայությունը, ինչը կարող է վանել, վախեցնել: Մինչդեռ ռեժիսորի լեզուն կառուցված է մի քանի հիմնական գաղափարների վրա և ոգեշնչված է արվեստի տարբեր ճյուղերից, որոնց միախառնման ու յուրաքանչյուր ֆիլմում նորովի վերաիմաստավորման շնորհիվ ծնվում է Սերգեյ Փարաջանովի կինոյի աշխարհը:

Ինչպես համավարակի օրերին դրական ու թեթև քոնթենթ ստեղծելու նպատակով Evoca-ում հորինեցին հայկական համացանցի ամենահաջողված արշավներից մեկը, իսկ այս տարի վերադարձան շարքին, որպեսզի հարգանքի տուրք մատուցեն Սերգեյ Փարաջանովին։ Պատմում է Evoca-ի մարքեթինգի և PR-ի վարչության ղեկավար Լյուսի Սարուխանյանը։

Հրազդանի կիրճի երկու հարևանների՝ Սերգեյ Փարաջանովի ու Երևանի կոնյակի գործարանի ոչ այնքան իրական, բայց միանգամայն հավատալի հանդիպումը ժամանակի, տարածության ու իրականության միջով։

Փարաջանովի դրամատիկ կյանքը՝ մաեստրոյի սեփական բառերով։

ԵՐԵՎԱՆի այս թողարկման շապիկի հեղինակ նկարիչ Դավիթ Խոջամիրյանը պատմում է Սերգեյ Փարաջանովի բարեկամը լինելու, նրա ազդեցությունը կրելու և շատ կարճ, սիմվոլիկ հանդիպման մասին։